در صنعت دام و طیور، یکی از چالش‌های مهم و مداوم، مدیریت دما در فصول گرم سال است. افزایش بیش از حد دمای محیط موجب بروز پدیده‌ای به نام «استرس گرمایی» در حیوانات می‌شود که تأثیر مستقیم و منفی بر سلامت، رشد، تولید و حتی زنده‌مانی آن‌ها دارد. در چنین شرایطی، استفاده از راهکارهای ساده، کم‌هزینه و مؤثر مانند سیستم‌های مه‌پاش (Mist System) می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل عملی و کارآمد مورد استفاده قرار گیرد.
استرس گرمایی زمانی رخ می‌دهد که دمای محیط فراتر از توان تنظیم دمای بدن دام و طیور باشد. حیوانات در این شرایط، قادر به دفع حرارت بدن خود نیستند و این منجر به اختلال در عملکرد فیزیولوژیکی آن‌ها می‌شود. علائم استرس گرمایی شامل کاهش اشتها، افت تولید تخم‌مرغ یا شیر، کاهش رشد، افزایش تلفات، کاهش باروری و ضعف سیستم ایمنی است. این پدیده به‌ویژه در مرغداری‌های صنعتی با تراکم بالا و دامداری‌های سنتی در مناطق گرم‌سیر، بسیار رایج است.
سیستم مه‌پاش، از نازل‌هایی تشکیل شده است که آب را با فشار بالا به ذرات بسیار ریز تبدیل کرده و در محیط پخش می‌کنند. این ذرات به دلیل اندازه بسیار کوچک، به‌سرعت تبخیر شده و در فرآیند تبخیر، گرمای محیط را جذب می‌کنند. نتیجه این فرآیند، کاهش دمای هوا و افزایش رطوبت نسبی به‌صورت کنترل‌شده است. این سیستم می‌تواند دمای محیط را بین ۴ تا ۸ درجه سانتی‌گراد کاهش دهد که در کاهش استرس گرمایی بسیار مؤثر است.
افزایش تولید تخم‌مرغ: خنک بودن محیط باعث می‌شود مرغ‌ها کمتر تحت فشار گرما قرار گیرند، بهتر تغذیه کنند و تخم‌گذاری منظمی داشته باشند.
کاهش تلفات: در هوای خنک‌تر، احتمال مرگ‌ومیر طیور کاهش می‌یابد.
بهبود کیفیت تخم‌مرغ: مرغ‌هایی که در دمای مناسب نگهداری می‌شوند، تخم‌هایی با کیفیت پوسته و وزن بهتر تولید می‌کنند.
کاهش گرد و غبار: مه‌پاش ذرات معلق را به زمین می‌نشاند و کیفیت هوای سالن را بهبود می‌دهد.
افزایش مصرف خوراک: دام‌ها در شرایط دمایی مناسب، اشتهای بیشتری دارند که این موضوع به رشد بهتر آن‌ها منجر می‌شود.
افزایش تولید شیر: در گاوهای شیری، خنکی محیط باعث بهبود تولید شیر و کیفیت آن می‌شود.
افزایش باروری: استرس گرمایی از عوامل مهم ناباروری در دام‌هاست که با استفاده از مه‌پاش قابل کنترل است.
کاهش بیماری‌ها: محیط معتدل‌تر احتمال ابتلا به بیماری‌های تنفسی و استرسی را کاهش می‌دهد.
برای بهره‌گیری مؤثر از سیستم مه‌پاش، رعایت چند نکته ضروری است:
طراحی دقیق سیستم: بسته به مساحت سالن، تراکم حیوانات و شرایط اقلیمی، تعداد نازل‌ها و فشار پمپ باید به‌درستی انتخاب شود.
جلوگیری از خیس شدن بیش از حد بستر: انتخاب نازل‌های مناسب با پاشش ذرات ریز، باعث تبخیر کامل آب و جلوگیری از رطوبت بیش‌ازحد می‌شود.
نگهداری منظم: فیلترها و نازل‌ها باید به‌صورت دوره‌ای تمیز شوند تا کارایی سیستم حفظ شود.
هماهنگی با سیستم تهویه: استفاده هم‌زمان از تهویه و مه‌پاش از تجمع رطوبت و بروز بیماری‌های قارچی جلوگیری می‌کند.
در مقایسه با کولرهای آبی، سیستم مه‌پاش مصرف برق و آب کمتری دارد و هزینه نصب آن پایین‌تر است. برخلاف اسپری مستقیم آب که می‌تواند موجب خیس شدن بستر و افزایش خطر بیماری‌ها شود، مه‌پاش با تولید ذرات بسیار ریز، فضای خنک اما خشک ایجاد می‌کند. همچنین، این سیستم قابلیت اتوماسیون و کنترل هوشمند را نیز دارد و می‌توان آن را بر اساس دمای محیط فعال یا غیرفعال کرد.https://www.pishkhan.com/article/1446
استفاده از سیستم مه‌پاش در مرغداری و دامداری، یک راهکار هوشمندانه، مقرون‌به‌صرفه و اثربخش برای مقابله با استرس گرمایی است. این سیستم با ایجاد شرایط محیطی مطلوب، باعث بهبود سلامت، رشد، تولید و بهره‌وری دام و طیور می‌شود. در شرایط اقلیمی فعلی، سرمایه‌گذاری در سیستم مه‌پاش نه‌تنها موجب افزایش سودآوری می‌شود، بلکه گامی مهم در جهت رعایت اصول رفاه حیوانات و بهبود عملکرد کلی واحدهای تولیدی است.